Ηθική και εντιμότητα στις συναλλαγές
Στην εποχή μας κανείς δεν μπορεί να ισχυρισθεί ότι δεν έχει αντιληφθεί ή βιώσει μια κατάπτωση αρχών και αξιών, με κύριο χαρακτηριστικό έννοιες όπως η ηθική και η εντιμότητα στις συναλλαγές να χλευάζονται και να λοιδορούνται από τους υπέρμαχους των νέο-ιδεολογιών και αντιλήψεων της «νέας τάξης πραγμάτων». Τέτοιες αντιλήψεις και πρακτικές δεν είναι βεβαίως καινούργιες, αλλά το ανησυχητικό είναι ότι πλέον καθετοποιούνται και απολαμβάνουν μιας ευρύτερης αποδοχής, με δήθεν πραγματιστικά κριτήρια. Η οπτική αυτή είναι άκρως ωφελιμιστική και η ιδεολογική προσέγγιση καθ’ ολοκληρίαν υλιστική. Για τους υπέρμαχους δε αυτών των αντιλήψεων, όσοι επιμένουν να πρεσβεύουν αξίες πνευματικές και να σκέπτονται και να δρουν με γνώμονα την ηθική αντίληψη και την έντιμη δράση χαρακτηρίζονται σταθερά ως αφελείς ή γραφικοί ή αποτυχημένοι ή αδύναμοι. Αυτή η κατάσταση είναι αποτέλεσμα πολυποίκιλων παραγόντων, όπως οικονομικών και πολιτιστικών, δίχως να παραβλέπεται η συμβολή ακόμη και θρησκευτικών δογμάτων που επικροτούν την ταύτιση της υλικής κοσμικής επιτυχίας με αυτή της θεϊκής εύνοιας και τα οποία ως γνωστόν έχουν επηρεάσει και διαμορφώσει φιλοσοφικές θέσεις και κατ’ επέκταση πολιτικές πρακτικές.
Τίθεται λοιπόν εύλογα το ερώτημα εάν επιθυμούμε ως ανθρώπινη κοινωνία να προκρίνουμε τον πολιτισμό των ιδεών έναντι του πασπαλισμένου με τη χρυσόσκονη της υλικής ευημερίας ενστίκτου της ζωώδους επιβίωσης. Έχει επέλθει πράγματι ανεπιστρεπτί η παρακμή ιδεών και των αξιών ως, μεταξύ άλλων, η ηθική και η εντιμότητα ή υπάρχει ακόμη ελπίδα;
Προσωπικώς θέλω να διατηρήσω την αισιόδοξη και συνάμα ρεαλιστική άποψη πως υπάρχει ακόμη όχι μόνον ελπίδα, αλλά και πρακτική αντίσταση. Δεν έχουν εκλείψει παντελώς οι εν λόγω αρχές. Υπάρχουν, απλώς δεν προβάλλονται επαρκώς. Τούτο διαφαίνεται, πέραν άλλων πεδίων, ακόμη και στο χώρο της αγοράς από ποικίλους παράγοντες. Επί παραδείγματι, ένας εξ αυτών είναι αύξηση των επιχειρήσεων οι οποίες εφαρμόζουν πολιτικές εντιμότητας και καλοπιστίας στις συναλλαγές τους, κυρίως βάσει της ευθύτητας και εντιμότητας στο είδος και την ποιότητα των προϊόντων ή υπηρεσιών, στις τιμές, στους εργαζομένους κ.λ.π και η εξ αυτού του λόγου αυξητική τάση της επιβράβευσης αυτών των επιχειρήσεων οι οποίες χαίρουν ιδιαίτερης φήμης και αποδοχής. Το στοιχείο αυτό επιβεβαιώνει την διαφαινόμενη ήδη κόπωση της κοινωνίας από τα καθημερινά περιστατικά διαφθοράς και ανεντιμότητας, όχι μόνο στα πλαίσια των οικονομικών συναλλαγών, αλλά και σε ζητήματα κοινωνικά, θρησκευτικά και πολιτικά. Γι’ αυτό άλλωστε σταδιακά διαπιστώνεται μία αλλαγή στην πολιτική των μεγάλων εταιρειών διεθνώς αλλά και στην πρακτική των πολιτών – καταναλωτών προκειμένου να επιβραβεύονται αυτοί που δρουν και λειτουργούν με βάση την εντιμότητα και την ευθύτητα στις συναλλαγές τους, στοιχεία βασικά της θεωρίας του κλασσικού φιλελευθερισμού που στο πέρασμα των αιώνων λησμονήθηκαν και παραποιήθηκαν. Γι’ αυτό το λόγο μεγάλοι οργανισμοί όλο και περισσότερο αναζητούν και στρέφονται σε προσωπικό όχι μόνο τεχνοκρατικά καταρτισμένο αλλά και έντιμο, με καλές πρακτικές και ηθική σκέψη. Γι’ αυτό άλλωστε προβάλλεται η εταιρική κοινωνική ευθύνη. Γι’ αυτό αναζητούνται νέες συνέργειες και συνεργασίες βασισμένες στα καλώς εννοούμενα συναλλακτική ήθη και την εντιμότητα στις συναλλαγές. Γι’ αυτό ευνοούνται πρωτοβουλίες περιβαλλοντικές. Φυσικά, αυτή δεν είναι ακόμη η επικρατούσα συμπεριφορά στην αγορά. Όμως αυτή η νέα τάση αρχίζει κι αυτή να διεκδικεί καθημερινά και να πετυχαίνει αύξηση του μεριδίου της, έστω κι αν βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο. Ο δρόμος δεν είναι εύκολος, αλλά είναι δεδομένο ότι είναι δρόμος πραγματικής και ουσιαστικής προόδου της ανθρώπινης ιστορίας.